1 Eylül’den itibaren Moskova ve diğer kentlerde Orta Asya’dan gelen göçmenler takip ediliyor ve her an kontrollerle karşılaşabiliyor. Kimileri bu baskı nedeniyle vatandaşlığa geçiyor ve böylece orduya tabi hale geliyor.
Rus toplumunda şok hâlâ derin: Mart 2024’te Moskova yakınlarındaki Crocus City Hall konser salonuna düzenlenen saldırıyı Orta Asya kökenli teröristler gerçekleştirdi. 149 kişi yaşamını yitirdi, 300’den fazlası yaralandı. Fail grubun, terör örgütü IŞİD’in bir kolunca Tacikistan’dan devşirildiği açıklandı. Saldırganlar otomatik silahlarla seyircilere rastgele ateş açtı; sonunda bina alev aldı, dev bir duman bulutu yükseldi. Zanlılar kısa sürede yakalandı, dördü ilk duruşmada suçunu kabul etti.
Bu kanlı saldırının ardından Rusya’da Orta Asya kökenli göçmenlere yönelik nefret ve devlet baskısı arttı. Çoğu Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan ve diğer yoksul eski Sovyet cumhuriyetlerinden gelen konuk işçiler inşaatlarda, restoranlarda, kurye hizmetlerinde düşük ücretlerle çalışıyor. Rusya’da göçmen işçilere yönelik baskılar artarken, özellikle büyük şehirlerde işlerin önemli bir bölümünün bu emekle yürüdüğü biliniyor. İçişleri Bakanlığı’na göre Rusya’da 1,2 milyon Tacik yaşıyor; Tacikistan gelirlerinin %45’i göçmenlerin gönderdiği havalelerden oluşuyor.
Daha fazla sınır dışı
Yine de Orta Asyalılar sürekli hedef halindeler. Saldırı sonrası göçmenlere yönelik şiddet olayları arttı; bazı bölgelerde artık taksi bile kullanamıyorlar. 2024 adli istatistikleri, Rusya’dan sınır dışı kararlarının sayısında ani bir sıçrama olduğunu gösteriyor. Göç ve ikamet kurallarını ihlal edenlere mahkemeler daha sert yaptırımlar uyguluyor. Yabancılar için gözaltı merkezlerine sevk kararları geçen yıl %35 arttı.
Avukat Alexander Nemow, ng.ru’ya “Benim deneyimime göre bu konu mahkemelerin takdirindeydi, zira başka idari önlemler de mevcuttu” dedi. Ona göre devletin göç politikasındaki değişiklikler ve sıkılaştırılmış kontroller bu sertleşmenin nedeni. Human Rights Watch da şu sonuca varıyor: “Baskınlar, keyfi gözaltılar, daha uzun hapis cezaları ve küçük ihlaller nedeniyle kitlesel sınır dışılar daha sık hale geldi.”
Gözetim yayılıyor
Birçok göçmen havaalanlarında günlerce keyfi olarak alıkonuluyor ve ardından açıklama yapılmaksızın sınır dışı ediliyor. Yasal olarak ülkede bulunanlar bile sıkı gözetim altında. Yazdan beri Rus SIM kartı almak isteyen her yabancı, fotoğraf ve biyometrik veriler dâhil bir devlet portalına kayıt olmak zorunda; bu da yüz tanıma destekli kameralarla izlemeyi kolaylaştırıyor.
Şimdi uygulama daha da sertleşiyor. “Amina” adlı bir uygulama, 1 Eylül’den beri Moskova’da pilot olarak deneniyor. Görünürde, vizesiz giriş yapan yabancıların kayıt sürecini basitleştirmek için tasarlanan uygulama, bu kişilerin akıllı telefonlarına yüklenmek zorunda. Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Ermenistan, Kazakistan, Gürcistan, Azerbaycan, Moldova ve Ukrayna vatandaşları bu kapsama giriyor.
Kullanıcılar uygulamaya ikamet ve konaklama adreslerini girmek zorunda. Yetkililer, jeolokasyon aracılığıyla iş yeri ile konut arasındaki tüm hareketleri izleyip denetleyebiliyor. Ancak sistem şimdilik tam çalışmıyor; kullanıcılar çok sayıda sorun bildirdi. Buna rağmen uygulamanın yakında tüm Rusya’da devreye alınması hedefleniyor.
Göçmenlere yönelik baskılar
Mağdurlar için bir çıkış yolu daha var: Rus vatandaşlığı. Erişilebilir olmakla birlikte, bu yolu seçenler askerlik kaydı da yaptırmak zorunda. Devlet ajansı Tass’a göre, 80.000 yeni vatandaş erkek zorunlu hizmet için kayıt altına alındı; başta Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan kökenliler. The Times of Central Asia, Ukrayna cephesi için cazip sözleşmeler sunulduğunu yazıyor. Resmî açıklamalara göre 20.000 yeni vatandaş zaten cephede görev yapıyor.
Bu tablo, Rusya’da göçmen işçilere yönelik baskıları daha da ağırlaştırıyor. Birçok kişi ülkeden uzak duruyor, başka ülkelere yöneliyor ve bu da Rusya’daki işgücü açığını büyütüyor. ng.ru’ya göre trendde olan ülkeler Birleşik Krallık, Güney Kore, Körfez ülkeleri ve AB devletleri. Örnek Kırgızistan: 2024’te göçmen havaleleri 2,9 milyar ABD dolarına ulaştı. Büyük kısmı hâlâ Rusya’dan gelse de Rusya’da kayıtlı 379.000 Kırgız bulunuyor ve sayı azalıyor; 2020’de 680.000 Kırgız konuk işçi çalışıyordu.
