75 Yıllık Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Avusturya’da Kişisel Haklar Yeterince Korunuyor mu?
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 75. yılı, Avusturya’da temel hakların ne kadar korunduğuna dair yeni bir tartışma başlattı.
4 Kasım 1950’de Roma’da imzalanan sözleşmenin yıldönümü, hem adalet sistemindeki yapısal eksiklikleri hem de bireysel özgürlüklerin korunması konusundaki yetersizlikleri yeniden gündeme taşıdı.
Tartışmalar, özellikle suçluların Suriye’ye sınır dışı edilmesiyle ilgili hukuki engeller etrafında dönüyor. Ancak uzmanlara göre asıl mesele, Avusturya’daki adil yargılanma hakkı ve özel hayatın gizliliği gibi temel konularda yaşanan ihlaller.
Uzun Süren Davalar ve Adil Yargılanma Hakkı
Avusturya yargısı, davaların aşırı uzun sürmesi nedeniyle uzun süredir eleştiriliyor.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de bu konuda ülkeye karşı birçok karar verdi.
Eski Maliye Bakanı Karl-Heinz Grasser örneğinde olduğu gibi, bazı davalar 16 yıl sürdü.
Grasser, dört yıl hapis cezasının kesinleşmesinin ardından Strazburg’a başvuracağını açıkladı.
Özel Hayata Müdahale ve Artan Endişeler
Son yıllarda, devletin özel hayata müdahale sınırları da tartışma konusu oldu.
Eskiden yalnızca terör veya uyuşturucu şüphesiyle yapılan ev aramaları, artık ekonomik suçlar ve yolsuzluk iddialarında da yaygın şekilde uygulanıyor.
Ev baskınları ve telefon el koymaları, özellikle Yolsuzlukla Mücadele Savcılığı (WKStA) tarafından sıkça kullanılıyor.
Ancak uzmanlar, bu müdahalelerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesinde yer alan “özel ve aile hayatına saygı hakkı” ile ne kadar uyumlu olduğu konusunda ciddi şüpheler taşıyor.
Anayasa Mahkemesinden Telefon El Koyma Kararı
Aralık 2023’te Avusturya Anayasa Mahkemesi, yargıç onayı olmadan yapılan telefon el koymalarının anayasa dışı olduğunu ilan etti.
Bu uygulamanın, AİHS’nin 8. maddesinde tanımlanan özel hayat hakkını ihlal ettiği belirtildi.
Bunun üzerine yasa hızla değiştirildi ve 1 Ocak 2025’ten itibaren telefon el koymaları için mahkeme onayı zorunluluğu getirildi.
Ancak eleştiriler bitmedi.
Avukatlar, hâkimlerin yoğunluk nedeniyle bazen orantılılık değerlendirmesi yapmadan karar verdiğini savunuyor.
Viyana Bölge Mahkemesi ise bu iddiaları reddederek “Tüm adli işlemler dikkatle inceleniyor.” açıklamasını yaptı.
Yargılama Sürecinde Yeni Düzenlemeler
Yeni Ceza Muhakemesi Yasası ile birlikte, birden fazla kişiye karşı yürütülen davalarda sanıklara dosyaların ayrılmasını talep etme hakkı tanındı.
Bu düzenleme, geçmişte veri sızıntılarının neden olduğu kişisel hak ihlallerini önlemeyi amaçlıyor.
Artık daha az kişi dava dosyalarına erişebiliyor, bu da bilgi sızdırma riskini azaltıyor.
Yolsuzlukla Mücadele Savcılığı (WKStA) Eleştirilerin Odağında
Eleştirmenler, WKStA’nın bazı davalarda gereksiz yere sert ve hızlı davrandığını iddia ediyor.
Resmî verilere göre, 2023 yılında 459 sanık hakkındaki soruşturmalar takipsizlikle sonuçlandı.
152 kişi hakkında iddianame düzenlendi, 54 kişi mahkûm edildi, 60 kişi ise beraat etti.
Ancak 2024 yılına ait sonuçlar kurumun yıllık raporundan çıkarıldı.
WKStA bu durumu “başarı ölçütü değil” diyerek savundu.
Uzmanlardan Sert Eleştiri
Eski Adalet Bakanı Wolfgang Brandstetter, mevcut uygulamayı sert bir dille eleştirerek şu ifadeyi kullandı:
“Etkin bir temel hak denetimi ve yargısal gözetim mevcut uygulamada çoğu zaman yapılmıyor.”
Brandstetter, 2018’deki BVT baskını örneğini hatırlatarak, bunun büyük ölçüde hukuka aykırı bulunduğunu da vurguladı.
Sonuç: Temel Haklar İçin Daha Güçlü Denetim Şart
AİHS’nin 75. yılı, Avusturya’nın hukuk sisteminde hâlâ çözülmemiş birçok temel hak sorununa ışık tuttu.
Uzmanlara göre, adil yargılanma hakkı, özel hayatın gizliliği ve devlet müdahalesine karşı koruma alanlarında güçlü bir reform süreci başlatılması gerekiyor.
