Mavi-siyah koalisyonun hazırladığı yeni sosyal yardım düzenlemesi Steiermark’ta Steiermark sosyal yardım hapis tehdidi tartışmasını alevlendiriyor: Hatalı davrananlara çifte ceza, ödemelere genel kesinti öngörülüyor. Planlara itiraz edenler arasında Avusturya İş Kurumu AMS de yer alıyor.
Avusturya Federal Hükümeti ülke genelinde sosyal yardım için tek tip bir seviye hedeflerken, eyaletler arasında bambaşka bir yarış yaşanıyor: Bir eyalet ardından diğeri sosyal yardım ödemelerini kısıyor ve koşulları sertleştiriyor. Bu yarışta, yaklaşık bir yıldır aşırı sağ FPÖ tarafından yönetilen Steiermark da bulunuyor. Eyaletin sosyal işlerden sorumlu FPÖ’lü üyesi Hannes Amesbauer, kendisinin “en sıkı yasa”yı hazırladığını övünçle dile getiriyor.
Gerçekten de Steiermark’ın yeni kural seti, uzmanların gözünde özel bir ağırlık taşıyor. Resmi inceleme sürecinde görüş bildiren bir uzmanın ifadesiyle, öngörülen rejim, etkilenen insanlar için “barınma kaybına yol açabilecek varoluşsal bir tehdit ve en uç durumda hatta hapis cezası” anlamına gelebilir. Böylece Steiermark sosyal yardım hapis tehdidi sadece teorik bir ihtimal olmaktan çıkıp somut bir risk hâline geliyor.
Bu değerlendirmeyi, Steiermark İş Kurumu AMS’nin başkanı Karl-Heinz Snobe kaleme aldı. Eyaletin en üst düzey iş bulma yetkilisi olarak, danışanlarının çalışma yaşamına katılması için belirli bir baskı oluşmasını aslında destekliyor. Yine de Snobe, planlanan bu yeni sistemin aşırı sert olduğunu düşünüyor ve sosyal devlet ilkesinin zedeleneceği uyarısını yapıyor.
Pahalıya patlayan hatalar
Steiermark, sosyal yardım (Sozialhilfe) alan ve makamların gözünde iş arama, eğitim ya da Almanca öğrenme konusunda “gereken çabayı göstermeyen” kişileri bundan sonra iki kat cezalandırmak istiyor. Birinci adım, Avusturya’nın diğer eyaletlerinde de uygulanan sosyal yardım kesintileri; ancak Steiermark bu kesintileri belirgin biçimde sertleştiriyor. İkinci ihlalde artık %25 yerine %50 kesinti yapılacak, üçüncü ihlalde %60 yerine %75’e çıkılacak; en uç durumda ise ödeme tamamen, yani %100 oranında kesilebilecek. Kişinin bu durumda barınma masraflarını ya da kirasını ödeyip ödeyemeyeceği ise artık kriter olmayacak.
İkinci adımda ise ek idari para cezaları öngörülüyor. Bir kişi, on iki aylık süre içinde iki kez, çalışma gücünü “makul şekilde kullanmamak”la ya da başka yükümlülükleri yerine getirmemekle suçlanırsa, 200 ile 4000 avro arasında değişen bir para cezasıyla karşı karşıya kalacak. Bazı bildirim yükümlülüklerinde ise tek bir ihlal bile ceza için yeterli olacak. Bu para cezası ödenemediğinde, yerini para cezasını ödeyemeyenlere uygulanan hapis cezası alacak. AMS Başkanı’na göre bu senaryo oldukça gerçekçi: Sosyal yardım alanların çoğunun haczedilebilecek malvarlığı bulunmuyor ve geçim sınırının altında yaşıyorlar. Bu nedenle birçok kişi, bu tür bir para cezasını fiilen ödeyemeyecek durumda. Sonuç olarak, “yalnızca fakir oldukları için orantısız bir ikame hapis cezası ile karşı karşıya kalacaklar”. Böylece Steiermark sosyal yardım hapis tehdidi, sistematik bir yaptırım aracına dönüşüyor.
AMS ve birçok sosyal yardım kuruluşu, bunun ötesinde sosyal güvence düzeyinde “belirgin bir kötüleşme” tespit ediyor. Steiermark, temel sosyal yardım miktarını da düşürüyor: Artık bireysel hak sahipleri, sağlık sigortası kesintisi sonrası, bir tür asgari emekli maaşı niteliğindeki “tamamlama ödeneği” (Ausgleichszulage)nin %100’ü yerine yalnızca %95’ine hak kazanacak. Tek ebeveynli aileler için verilen ek ödeme azaltılıyor; uzun süre hastanede, rehabilitasyon veya kür merkezlerinde kalanlar ile kadın sığınma evleri ya da şiddetten korunma merkezlerinde barınanların aldığı sosyal yardım da düşürülüyor. Steiermark’taki yoksullukla mücadele ağı, bu düzenlemelerle kronik hastaların, bakıma muhtaç kişilerin ve aile içi şiddet mağduru kadınların fiilen “cezalandırıldığını” vurguluyor. “Hatalı davranış” kavramının muğlak tanımlanması, idarenin keyfi kararlarına kapı aralayarak, sosyal yardım alanları ciddi bir belirsizlikle baş başa bırakıyor.
“DDR gibi” tartışması
FPÖ ve ÖVP’den oluşan eyalet hükümeti ise bu sertleşmeyi, “performans odaklı düşünce” ve “çaba gösterme yükümlülüğü” ile gerekçelendiriyor. Sosyal yardım (Sozialhilfe) alan herkesin, iş piyasasına yeniden girebilmek için aktif biçimde çaba sarf etmesi gerektiğini savunuyorlar. Elbette işin bir de bütçe boyutu var: Yapılacak kesintiler ve kısıtlamalarla, sadece gelecek yıl için eyalet ve belediyeler toplamda yaklaşık 13 milyon avro tasarruf etmeyi planlıyor. Böylece tasarruf hedefi, sosyal yardım kesintileri ve Steiermark sosyal yardım hapis tehdidi ile aynı pakette sunuluyor.
Federal parlamentoda Yeşiller’in sosyal politika sözcüsü Markus Koza ise bu düzenlemelerde, bir zamanların Doğu Almanya’sı gibi otoriter devletlerde görülen türden “baskıcı bir ruh” görüyor. Ona göre eyaletler, FPÖ ve ÖVP ile birlikte SPÖ ve Neos’un da yer aldığı federal hükümeti, mümkün olduğunca sert yasalarla fiili durumun içine itmeye çalışıyor. Böylece, Avusturya’daki dokuz farklı sosyal yardım rejiminden oluşan “yamalı bohça”yı ortadan kaldırma ve ülke çapında tek bir sosyal yardım standardı oluşturma projesi, “başlamadan bitmiş” olabilir.
Bu değerlendirmeyi güçlendiren bir diğer sinyal de, sosyal yardımı Steiermark’a benzer biçimde sertleştiren Niederösterreich (Aşağı Avusturya) eyaletinden geliyor. Bu eyalette de muhafazakâr ÖVP, FPÖ ile birlikte iktidarda. ÖVP, kendi eyaletindeki sosyal yardım seviyesinin, olası bir federal düzenleme için “üst sınır” olması gerektiğini açıkça duyuruyor. Bu yaklaşım, sosyal devleti güçlendirmeyi savunan Sosyal Demokrat Parti SPÖ açısından sindirilmesi son derece zor bir tablo oluşturuyor ve Avusturya’da sosyal yardımın geleceği konusunda daha sert bir siyasi çatışmanın habercisi olarak okunuyor.
