Habsburg Tarzı Cenazeler: İhtişamın ve Gizemin Buluştuğu Mezarlık
Viyana’daki Kapuçin Manastırı’nın derinliklerinde, Habsburg Hanedanı’nın en ünlü mezarlığı olan Kapuçin Mezarlığı (Kapuzinergruft) yer alır. Yüzyıllardır Avrupa tarihine yön veren Habsburg ailesi üyeleri burada sonsuz uykusuna dalmıştır.
Efsanevi “Kapı Tıklatma Töreni”
Habsburg cenaze gelenekleriyle ilgili en bilinen efsanelerden biri, “Klopfzeremonie” yani kapı tıklatma törenidir. Bu törende, cenaze ustası manastır kapısına üç kez vurur ve yüksek sesle ölen hükümdar için içeriye kabul ister. Ancak bu tören, sanıldığı gibi her Habsburg için yapılmamıştır. Yazılı belgeler veya resmi protokoller de bulunmaz; bilgiler nesilden nesle sözlü olarak aktarılmıştır.
Kesin olarak bilinen, sadece bazı hükümdarlar — Leopold I (1640–1705), Karl VI (1685–1740) ve kızı Maria Theresia (1717–1780) — için bu törende kapıya vurulduğudur.
Genellikle Kapuçin rahipleri, 400 yıllık geleneklerinde cenazeleri sessizce kabul eder, abartılı ritüeller yerine sade bir törenle sarkofajları mezarlığa yerleştirirdi.
Altın ve Gümüş Anahtarlar: Ölümün Mührü
Habsburg cenazelerinde farklı ama çok önemli bir başka ritüel daha bulunurdu: sargının mühürlenmesi töreni.
Kapuçin Mezarlığı’na getirilen cesedin sargısı bir kez daha açılır, Kapuçin Rahibi ile Viyana Sarayı’nın Baş Şansölyesi karşılıklı olarak ölen kişiyi teşhis ederdi.
Rahip “Efendinizi (ya da hanımefendinizi) tanıyor musunuz?” diye sorar, şansölyenin “Evet” yanıtıyla birlikte sargı sonsuza dek kapatılırdı.
Sargı iki farklı anahtarla mühürlenirdi:
Biri altın anahtar, diğeri gümüş anahtar.
Gümüş anahtar manastırda kalır, altın anahtar İmparatorluk Hazinesi’ne gönderilirdi.
Bu karmaşık anahtar sistemini düzenleyen kişi, İmparator Franz Joseph (1830–1916) olmuştur. 1895 yılında, yüzyıllar boyunca biriken bu anahtarların saklanması için özel bir ahşap dolap yaptırmıştır. Bugün hâlâ Viyana’daki “Ruhani Hazine Odası”nda 139 adet sargı anahtarı sergilenmektedir.
Kayıp Sargı Anahtarlarının Gizemi
Ancak bazı sırlar hâlâ çözülmedi.
Örneğin, İmparator Ferdinand III kendi mezarı için sekiz anahtar sipariş etmişti, fakat bu anahtarlardan altısının kime verildiği bilinmiyor. Aynı şekilde, İmparator Karl VI’nın üçüncü anahtarının nerede olduğu da ölümünden beri sır olarak kaldı.
Eğer bir sarkofajın restorasyon için açılması gerekiyorsa, bu işlem katı bir protokole göre yapılır: Açılış sırasında bir restoratör, bir Kapuçin rahibi ve Habsburg ailesinden bir temsilci mutlaka hazır bulunur. Bu tür açılışlar, geçmişteki gömü ritüellerine dair yeni bilgiler de ortaya çıkarır.
Samt, Seide ve Totenengel: Ölümün Estetik Dili
Eski Habsburg sarkofajları, dönemin zarafet anlayışını yansıtır.
İmparatorlar ve İmparatoriçeler: Siyah kadife (Samt) üzerine altın işlemeler.
Aile üyeleri: Kırmızı kadife ve gümüş süslemeler.
Çocuklar: Beyaz kumaşla kaplanmış minik sargılar.
İç kısımlarında gümüş, beyaz ya da kırmızı ipek (Seide) döşemeler bulunurdu. Kırmızı ipek genellikle çocuklar ya da anne–çocuk birlikte gömülmüşse tercih edilirdi.
Ölüm Melekleri ve Semboller
Barok döneminde mezarları ziyaret eden insanlar, bu sarkofajları bir kitap gibi “okuyabiliyordu.”
Her sembol, ölümün anlamını taşırdı.
Alt çenesiz kafatası: insanın geçiciliği,
Çeneli kafatası: sonsuzluk.
Bir ölüm meleği (Totenengel) elinde sönmüş bir mum tutuyorsa, bu derin yasın sembolüydü.
Örneğin, İmparator II. Joseph’in ilk eşi Isabella von Bourbon-Parma, 21 yaşında doğum komplikasyonları nedeniyle öldüğünde, sarkofajına bir ölüm meleği figürü işlenmiştir.
Aşk ve Zaferle Bezenmiş Sarkofajlar
Bazı sarkofajlar yalnızca ölümü değil, zaferi de anlatır.
Örneğin İmparator I. Joseph’in (1678–1711) sarkofajı, mimar Johann Lucas von Hildebrandt tarafından yapılmış ve onun askeri başarılarını sembollerle anlatmaktadır.
Kapuçin Mezarlığı’nın en büyük ve en etkileyici sarkofajı ise, İmparatoriçe Maria Theresia ile eşi Franz Stephan’a aittir. Bu ikili sarkofajın üzerindeki figürler, onların otuz yıllık yönetiminin tüm başarılarını betimler. Köşelerdeki dört zarif dişi figür (genius), eski Roma’dan kalma koruyucu ataları temsil eder.
En küçük sarkofaj ise, İmparator II. Joseph’in erken doğan kızı Maria Christine’e aittir. Sadece birkaç saat yaşayan bebek için hazırlanan minik tabut, bir imparatoriçe kızı olmanın tüm simgelerini taşır.
Ölüler Düzen İçinde Uyur
Habsburglar, hayattayken sahip oldukları hiyerarşiyi ölümde de korumuşlardır.
Erkekler mezarlığın sağ tarafında, kadınlar sol tarafında yer alırdı.
Yalnızca İmparator II. Joseph, gösterişsiz bir sarkofajda, annesi Maria Theresia’dan uzak bir köşede yatmaktadır — yaşamında olduğu gibi ölümünde de sade bir duruş sergileyerek.
