Gazze’de ateşkes anlaşması yürürlükte; İsrail ordusu kısmi çekilmeyi başlattı, 72 saat içinde rehine takası planlanıyor, binlerce Filistin’li terk ettikleri evlerine dönüyor.
Anlaşmanın ilk aşamasında mutabakata varılmasının ardından, İsrail ordusunun açıklamasına göre Gazze Şeridi’nde ateşkes yürürlüğe girdi. Ordu, ayrıca kararlaştırılan demarkasyon hatlarına kısmi çekilmeyi duyurdu. “Ateşkes anlaşması saat 12.00’de (11 OAYS) yürürlüğe girdi” ifadesi, ordunun X’te yayımladığı açıklamada yer aldı.
Ateşkesin başlamasıyla birlikte, hayatta olan rehinelerin serbest bırakılması için 72 saatlik süre işlemeye başladı. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, televizyon konuşmasında İsrail’den kaçırılan rehinelerden 20’sinin hayatta ve 28’inin öldüğünü teyit etti. Netanyahu, tüm hayatta olan ve yaşamını yitiren rehinelerin önümüzdeki günlerde Gazze’den döneceğini belirterek, “İsrail’in, tüm rehinelerin dönüşüyle ulusal sevinç günü yaşayacağını umuyorum” dedi ve hayatını kaybedenler için Yahudi cenazeleri düzenleneceğini söyledi.
Netanyahu’ya göre İsrail birlikleri, Hamas’ın silahsızlanması için baskıyı sürdürmek üzere Gazze’de kalmaya devam edecek. Medya haberlerine göre Netanyahu, “Hamas, kılıcı boğazında hissettiğinde anlaşmayı kabul etti ve bu kılıç hâlâ orada” dedi. Ayrıca Hamas’ın anlaşmayı, ABD Başkanı Donald Trump’ın planının örgütü “benzeri görülmemiş şekilde uluslararası tecride sürüklemesinin ardından” kabul ettiğini savundu.
Filistinli Mahkûmların Serbest Bırakılması
Anlaşmaya göre İsrail, karşılık olarak 2.000’den fazla Filistinli mahkûmu serbest bırakacak; aralarında müebbet hapse mahkûm 250 tutuklu da bulunuyor. İsrail ordu radyosuna göre, son dakika yapılan bir değişiklikle, serbest bırakılacaklar arasında 11 Hamas üyesinin, daha ılımlı kabul edilen El Fetih mensubu 11 kişi yerine listede yer aldığı bildirildi.
Kısmi Askerî Çekilme
İsrail’in kısmi çekilmeyi teyit etmesinden önce, Hamas yönetimi, “İsrail birliklerinin Gazze kentinin çeşitli bölgelerinden çekildiğini” duyurdu. Ayrıca İsrail askerî araçlarının, Gazze’nin güneyindeki Han Yunus kentinin bazı bölümlerinden ayrıldığı aktarıldı. Bazı bölgelerdeki çekilmenin, birliklerin güvenliği için topçu atışları ve hava saldırıları eşliğinde yapıldığı belirtildi.
Anlaşmaya göre İsrail ordusu, kabinenin onayından (Cuma gecesi) itibaren 24 saat içinde çekilecek ve ardından, sınır hatlarına yakın tampon bölgelerde Gazze Şeridi’nin yüzde 53’ünde kontrol sahibi olacak.
Ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından Cuma günü, yerinden edilmiş binlerce Filistinli Gazze’de terk ettikleri evlerine döndü. İsrail ordusunun kıyı şeridinin bazı kesimlerinden çekilmeye başlamasıyla birlikte, enkaz ve toz içinden Gazze kentine doğru kuzeye ilerleyen büyük bir insan kalabalığı oluştu. Ancak iki yıllık savaşın ardından ortaya çıkan yıkımın boyutu, sevince gölge düşürdü.
İsrail ordusu aynı anda, halkı ordu kontrolündeki bölgelerden uzak durmaları konusunda uyardı. Bir ordu sözcüsü, “Anlaşmaya uyun ve güvenliğinizi sağlayın” çağrısı yaptı.
“Savaş Bitti”
ABD Başkanı Donald Trump ile Hamas’a göre Gazze’de yaklaşık iki yıl süren savaş sona erdi. Trump, Hamas ile İsrail arasında varılan ateşkesle “Gazze’deki savaşın bittiğini” söyledi. İsrail’in anlaşmayı onayladığı, Başbakanlık Ofisi tarafından Cuma sabahı duyuruldu. Hamas’ın sürgündeki lideri ve baş müzakerecisi Halil el-Hayye de savaşın bittiğini savunarak, “Kardeş arabuluculardan ve ABD hükümetinden, savaşın tamamen sona erdiğini teyit eden teminatlar aldık” dedi.
Hamas, Trump ve garantör güçlere, İsrail’in ateşkesi tam olarak uygulamasını sağlamaları çağrısı yaptı. Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi, İsrail ordusunu gerilimi düşürmeye davet etti. Nihai barış anlaşması imzalanana kadar arabulucuların, İsrail’i “gerilimi azaltmaya veya ateşi kesmeye” ikna etmesi gerektiğini söyledi. Sisi, ABD elçileri Steve Witkoff ve Jared Kushner ile yaptığı görüşmede bu mesajı verdi.
ABD’li yetkililere göre, 200 ABD askeri Gazze’deki ateşkesin uygulanmasını izlemek üzere Orta Doğu’da konuşlandırılacak. Ayrıca Mısır, Katar ve Türkiyeli askerî temsilciler ile muhtemelen Birleşik Arap Emirlikleri de sürece dahil edilecek. Bir başka yetkili, ABD askerlerinin Gazze’ye gönderilmesinin planlanmadığını söyledi.
Trump Pazar Günü Ortadoğu’da Bekleniyor
ABD Başkanı Donald Trump, Pazar günü Ortadoğu’ya gitmeyi ve muhtemelen Mısır’da bir imza törenine katılmayı planladığını açıkladı. İsrail Meclisi (Knesset) Başkanı Amir Ohana, Trump’ı parlamentoda konuşma yapmaya davet etti — bu, 2008’den bu yana bir ABD Başkanının yapacağı ilk konuşma olacak. İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un ofisi, Trump’ın muhtemel ziyareti nedeniyle Pazar günkü tüm programların iptal edildiğini duyurdu.
Trump, Gazze’nin yeniden inşasının zengin Ortadoğu ülkeleri tarafından finanse edilmesini istedi. Perşembe günü Washington’daki kabine toplantısında, “Gazze yavaş yavaş yeniden inşa edilecek. Dünyanın bu bölgesinde muazzam servete sahip ülkeler var. Gelirlerinin küçük bir kısmı bile Gazze için mucizeler yaratır” dedi.
İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar, ülkesinin savaşa geri dönmeyi hedeflemediğini söyleyerek, “Savaşı yeniden başlatmak gibi hiçbir niyetimiz yok” dedi; ancak Hamas’ın silahsızlandırılması gerektiğini vurguladı.
BM Genel Sekreteri António Guterres, tüm tarafları anlaşmaya tam uyum çağrısı yaptı. “İnsani yardım ve temel ticari mallar için derhal ve engelsiz erişim sağlanmalı. Acı sona ermeli.” UNICEF de Cuma günü, Gazze’ye gıda yardımı için tüm sınır kapılarının açılmasını talep etti. UNICEF sözcüsü Ricardo Pires, “Durum kritik. Yalnızca yenidoğanlarda değil, bebeklerde de —bağışıklık sistemleri hiç olmadığı kadar zayıf olduğu için— çocuk ölümlerinde büyük artış riski var” dedi.
Açık Sorular
Anlaşmada hâlâ çok sayıda açık soru bulunuyor. Bunlar arasında takvim, savaş sonrası Gazze’nin yönetimi ve Hamas’ın geleceği yer alıyor. Savaş sonrası Gazze’yi kimin yöneteceği belirsizliğini koruyor. Hamas’ın talep ettiği İsrail birliklerinin tam çekilmesi, Trump’ın planına göre ancak daha sonra, sahada Uluslararası İstikrar Gücü (ISF) güvenliği sağladığında gündeme gelecek. Hamas’ın silahsızlandırılması da daha ileri bir aşamada ele alınacak. Başbakan Netanyahu, ordunun Hamas üzerinde baskı sürsün diye Gazze’de kalacağını yineledi.
ABD’nin bir sonraki aşama planı, savaş sonrası yönetimde Trump ve eski İngiltere Başbakanı Tony Blair liderliğinde uluslararası bir kurul öngörüyor. Planı destekleyen Arap ülkeleri, bunun bağımsız bir Filistin devletine götürmesi gerektiğini savunuyor. Netanyahu ise buna karşı çıkıyor. Netanyahu’nun yanı sıra Trump ile Batılı ve Arap ülkeleri de Hamas’ın Gazze’de rol üstlenmesini reddediyor.
Hamas, Gazze’deki yönetimi yalnızca Filistin Yönetimi tarafından denetlenecek ve Arap ile Müslüman ülkelerin destekleyeceği bir Filistinli teknokrat hükümete devredeceğini açıkladı. Ayrıca Hamas, İsrail’in silah bırakma talebini görüşmeyi reddetti. Blair ya da yabancı bir hükümetin Gazze’de rol almasına da karşı çıkıyor.
7 Ekim 2023’te Hamas’ın düzenlediği saldırılarda İsrail verilerine göre 1.200 kişi öldürüldü ve 251 kişi rehine olarak Gazze’ye kaçırıldı. Ardından başlayan İsrail askerî operasyonunda —ki birçok uzman bunu artık “soykırım” olarak nitelendiriyor— Gazze sağlık makamlarına göre şimdiye dek 67.000’den fazla Filistinli hayatını kaybetti. 7 Ekim 2023’ten bu yana ölen İsrailli asker sayısı ise, İsrail’in Cuma gecesi verdiği bilgiye göre 914’e yükseldi.
Bu gelişmeler, Gazze ateşkes anlaşmasının uygulanması, rehine takası, kısmi çekilme ve uluslararası gözetim başlıklarında sürecin nasıl şekilleneceğine dair kritik soruları gündemde tutuyor.
