Emeklilikte Çalışma için 770 Milyon Euro: Müşteri Odaklı mı, İşgücü Piyasasına Katkı mı?
Yaşlılar şimdi geri mi dönüyor? En azından Avusturya hükümeti böyle düşünüyor. 2025 yılında, yaşlı bireyler için çalışmayı daha cazip hale getirecek yeni bir model devreye alınacak. ÖVP, SPÖ ve Neos partileri bu projeye ciddi bir bütçe ayırdı: 2025 yılı için 300 milyon Euro, 2027 yılı için ise 470 milyon Euro planlandı. Hükümetin hiçbir başka program için bu kadar yüksek harcama yapmadığı görülüyor. Geçtiğimiz hafta Bakanlar Kurulu, bu plan için onay verdi ve artık yasal bir çerçeveye oturtulması bekleniyor.
Peki, bu kadar yüksek harcamayla hükümet neyi hedefliyor? Gerçekten doğru yönde bir adım mı? Plan şu: Emeklilikte çalışan bireylerin ek gelirleri yalnızca %25 oranında nihai vergiye tabi tutulacak. Bu, şu anki gelir vergilendirme sistemine ciddi bir kırılma getiriyor; zira şu anda daha fazla kazananlar daha fazla vergi ödüyor. Yeni düzende herkes sabit oranlı vergi (flat tax) ödeyecek. Ayrıca, emekli olarak çalışmaya devam eden bireyler sosyal sigorta primlerinden muaf tutulacak. Bu da neredeyse %20’lik bir tasarruf anlamına geliyor. İşverenler ise emeklilik ve sağlık sigortası primlerinin yalnızca yarısını ödeyecek.
Üst Sınır Tartışması
ÖVP ve SPÖ arasındaki en büyük tartışma noktalarından biri, bu vergi avantajının hangi gelir seviyesine kadar geçerli olacağı. Henüz kesinleşmemekle birlikte, ÖVP daha cömert bir model isterken, SPÖ daha sınırlayıcı bir yaklaşımı savunuyor. ÖVP’nin ekonomi kanadından Harald Mahrer, bu modeli koalisyon görüşmelerinde güçlü şekilde desteklemişti. SPÖ ise temkinli.
Ekonomik Büyüme İçin Daha Fazla Yaşlı İş Gücü
Bu model, daha geniş bir stratejinin parçası: İşgücü piyasasına daha fazla birey kazandırmak ve emeklilik sisteminin maliyetlerini dengelemek. Aynı paket içerisinde, erken emeklilik imkanlarının sınırlandırılması ve “kısmi emeklilik” (yarı zamanlı çalışma ile emekli maaşı alma) gibi yenilikler de var.
Emeklilik sistemi zaten bütçenin dörtte birini oluşturuyor ve bu oran giderek artıyor. Avusturya yaşlanıyor ve bu, iş gücünün azalması anlamına geliyor. Avrupa’daki diğer sanayileşmiş ülkelere kıyasla Avusturya’da yaşlı nüfusun çalışma oranı çok düşük. 55-64 yaş aralığında çalışanların oranı sadece %60. Almanya ve İsviçre’de bu oran %80 civarında.
Uluslararası Para Fonu (IMF) ve kredi derecelendirme kuruluşu Scope gibi kurumlar da Avusturya’nın ekonomik durgunluktan çıkması için yaşlı istihdamının artırılması gerektiğini vurguluyor. IMF’nin Nisan ayında yaptığı bir analizde, yaşlı istihdam oranlarının artması halinde Avusturya’nın ekonomik olarak en çok kazanç sağlayacak ülkelerden biri olacağı belirtilmişti.
Kimler Faydalanacak? Avukatlar ve Doktorlar mı?
Ancak seçilen yöntem –flat tax– gerçekten doğru çözüm mü? Uzmanlar bu konuda şüpheli. Wifo araştırma enstitüsünden Helmut Mahringer, bu sistemin büyük ölçüde “zaten çalışan” yaşlılara vergi indirimi sağladığını ve yeni istihdam yaratma konusunda sınırlı etkisi olduğunu söylüyor. Şu anda 65 yaş üstü erkeklerin %9’u, kadınların ise %5’i çalışıyor. Bu kişiler için yeni düzenleme sadece bir vergi avantajı sunuyor.
Devletin Emeklilik Güvenliği Komisyonu Başkanı Christine Mayrhuber da benzer şekilde, yüksek gelirli erkeklerin bu sistemden daha fazla fayda sağlayacağını belirtiyor. Emeklilikte çalışmaya devam eden erkeklerin %75’i, kadınların ise %50’si serbest meslek sahibi. Doktorlar, avukatlar ve mimarlar gibi meslek grupları bu düzenden en çok kazananlar olacak.
Gerçek Çözüm: Eğitim ve Yaş Dostu İş Koşulları
Çalışma ekonomisi uzmanı Andrea Weber, sadece vergi teşvikleriyle büyük bir istihdam artışı beklemenin doğru olmadığını ifade ediyor. Onun önerisi, emeklilik yaşının artırılması. Ancak bunun şu anda siyasi olarak mümkün olmadığını kabul ediyor. Bunun yerine, yaşlı çalışanlar için eğitim ve gelişim fırsatlarının artırılmasını ve iş koşullarının iyileştirilmesini savunuyor.
Weber ve Mahringer’e göre yaşlıların işgücüne katılımını artırmak için sadece 60 yaş üstüne değil, 50 yaş üstüne odaklanmak gerekiyor. İş yerlerinde daha fazla sağlık desteği, uygun dinlenme araları ve yaş dostu iş düzenlemeleri bu süreci destekleyebilir.
Mahringer ayrıca şirketlerin de sorumluluk alması gerektiğini söylüyor. Yaşlı çalışan istihdam etmeyen şirketler daha fazla sosyal güvenlik primi ödemeli; daha fazla yaşlı çalıştıran şirketler ise indirim almalı.
ÖVP’nin sosyal sözcüsü August Wöginger ise, bu düzenlemenin “on binlerce insanı daha çalışmaya teşvik edeceğini” savunuyor. Bu modelin yalnızca ÖVP seçmeni için yapıldığı eleştirilerini reddediyor. Özellikle 65 yaş altı kadınlar için bu modelin cazip olduğunu vurguluyor. Bugüne kadar pek çok kişi, çalışmaya devam etmek istese de gelirlerinin yeniden vergilendirilmesinden çekiniyordu. Yeni sistemle bu “rahatsız edici ek vergiler” tarihe karışacak.
