Statistik Austria’nın yaptığı bir veri revizyonu, Avusturya’da ücret payının (Lohnquote) kısa süre öncesine dek sanılandan çok daha az arttığını gösteriyor. Bunun ne anlama geldiği ise artık tartışılıyor.
İniş pek de yumuşak olmadı. Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana hızla yükselen enflasyona tepki olarak ülkedeki ücretler belirgin biçimde arttı. Ancak rüzgâr şimdi döndü. İlkbaharda yapılan bazı ücret anlaşmaları enflasyonun altında kaldı. Eylül ayında metal sektörü de, sektördeki 190.000 çalışan için, artışın teuerungsrate (teuerung/enflasyon) oranının altında olduğu bir sözleşmeye razı geldi. Gelecek yıl birçok emekli aylığı da enflasyonu tam olarak takip etmeyecek; öğretmenler ve polisler ise en azından gelecek yılki ücret artışlarının bir kısmından feragat edecek.
U dönüşü ilkbahardan beri belirginleşmişti. O dönem, araştırma enstitüleri Wifo ve IHS’nin başkanları Gabriel Felbermayr ve Holger Bonin, ücretlerin artık ekonomik genel tabloyla uyumlu gelişmediği konusunda uyarmıştı. İki uzman da bunu büyük ölçüde hızla artan Avusturya’da ücret payı (Lohnquote) ile gerekçelendirdi. Bonin, “Avusturya diğer ülkelerden nasıl ayrışıyor: Ücret payında büyük bir sıçrama görüyoruz” demişti. Felbermayr ise, son krizde ücret payının “benzeri görülmemiş ölçüde dramatik biçimde yükseldiğini” vurgulamıştı.
Büyük Revizyon
Wifo’nun hesaplamasına göre Avusturya’da ücret payı (Lohnquote), ücretlilerin gelirlerinin ekonomik çıktıya (bazı vergi gelirleri, örn. KDV, ile düzeltilmiş) oranını gösterir. Bu oran, gelir dağılımı tartışmalarında sık başvurulan bir ölçüdür: Ücret payı arttığında, ilke olarak diğer kalemlere—özellikle şirket kârlarına—daha az pay kalır. Felbermayr ve Bonin bu nedenle ücret artışlarının enflasyonun tamamını karşılamaması gerektiğini, kamu sektörünün öncülük etmesi ve özel sektörün izlemesi gerektiğini savunmuş; “ücret itidali” çağrısı yapmıştı. Ekonomi Odası da bu hesaplamaları hızla gündemine almıştı.
Ancak Statistik Austria’nın yeni verileri bu tartışmanın zeminini altüst etti. Kurum, 2024 yılı için ülkenin ekonomik çıktısını kısa süre önce yukarı yönlü revize etti. Nedenlerden biri, şirketlerdeki maliyetlere (ör. enerji) dair verilerin gecikmeli gelmesiydi. Yeni değerler işlendi ve tablo değişti. Aynı zamanda daha güncel vergi verileriyle, ödenen ücretler ve işverenlerin sosyal sigorta katkılarının toplamı aşağı yönlü revize edildi; bunu Wifo’dan ekonomist Benjamin Bittschi açıklıyor.
Yeni rakamlar büyük bir kaymaya işaret ediyor: Araştırmacılar baharda, bu yıl Lohnquote’un %69,7 olacağını öngörüyordu; bu hafta yayımlanan yeni tahminde oran %66,2 olarak görünüyor. Bu değişim, Avusturya’da ücret payı (Lohnquote) tartışmasını yeni bir çerçeveye taşıyor.
Ücret Payına Dair Yeni Rakamlar
Kulağa küçük bir düzeltme gibi gelse de tabloya etkisi büyük: Ücret payındaki revizyon, yeni ekonomik çıktı rakamlarına göre yaklaşık 15,6 milyar avroya denk geliyor. Çalışanlara giden dilimin, sanılandan belirgin ölçüde daha küçük olduğu ortaya çıktı. Peki, daha fazla pay nereye gidiyor? Lohnquote dışında kalan kısım esas olarak şirketlerin işletme fazlaları ile amortismanlardan oluşuyor. Bunun ne anlama geldiği ise tartışmaya açık.
ÖGB’nin başekonomisti ve federal genel müdürü Helene Schuberth, “Son dönemde ücret payının aşağı, kâr payının ise yukarı revize edilmesi, baharda ücret payındaki keskin artışı gerekçe gösterip ücret itidali savunan çağrıların gereksizliğini bir kez daha gösteriyor” diyor.
Sanayinin Bir Sorunu
Felbermayr’a göre Wifo aylardır Avusturya’da ücret payı (Lohnquote)nda neler olup bittiğini anlamaya çalışıyordu; şimdi araştırmanın konusu olan olgunun bir “istatistiksel hata” olduğu anlaşıldı. Peki bu, ücret itidalinin tümüyle yanlış olduğu anlamına mı geliyor? Felbermayr, “Hayır” diyor; çünkü Lohnquote 2022’den bu yana yine de dört yüzde puanı artmış durumda. Yükselen ücretler ile durağan çıktının yarattığı zorluk ise muhtemelen bütün sektörleri değil, esasen maliyet artışlarını fiyatlara yansıtamayan sanayiyi vuruyor.
Öte yandan, ücret payının dağıtım politikası tartışmalarında temel ölçü olarak kullanılmasına eleştiriler var. “Weisse Wirtschaft” girişiminden iktisatçı Peter Brandner, Schuberth’e benzer biçimde, söz konusu oranın milli hesaplardan üretildiğini, şirket bilançolarındaki kârlarla doğrudan ilişkili olmadığını ve bu nedenle yaklaşık bir gösterge olarak uygun düşmediğini savunuyor.
